Cách dạy học Ngữ văn có hiệu quả trước thềm đổi mới chương trình SGK Ngữ văn

Làm thế nào để tiết học hấp dẫn, học sinh và thầy cô hoàn thành tốt kế hoạch bài học theo dự định ?

Đó là câu hỏi lớn luôn đặt ra với mọi thầy cô giáo từ xưa tới nay. Câu hỏi này tồn tại ở tất cả các bộ môn. Bằng những kinh nghiệm, tài năng và nghiệp vụ sư phạm của người thầy, đáp án đã có và đã phát huy tác dụng, xong có lẽ câu hỏi này không thể có đáp án cuối cùng và duy nhất. Đối với bộ môn Ngữ văn thì câu trả lời lại càng phong phú. Để trả lời câu hỏi này trước hết đòi hỏi thầy cô giáo phải có tình yêu, sự đam mê và lòng nhiệt huyết mới có thể chinh phục được trái tim bướng bỉnh của những cô cậu học trò nhỏ trong mỗi tiết học văn.

Thầy giỏi thì trò mới hay, giáo viên là nền tảng, là tấm gương sáng để học sinh noi theo. Nhưng làm thế nào để có một phương pháp dạy văn hay nhằm khơi dậy những cảm hứng văn học ở học sinh và để học sinh nể phục và khen ngợi thì thực sự là điều cực kì khó.

Với nhiều năm kinh nghiệm, chúng tôi xin chia sẻ cùng các thầy cô giáo những điều bổ ích nhất để bạn có thể làm cẩm nang giảng dạy cho mình sau này.

Tiết học môn Ngữ văn Trường THCS Nguyễn Thị Minh Khai.

Trước hết hãy thực hiện hoạt động khởi động thật sôi động và hấp dẫn trước mỗi giờ học văn.

Đây là một việc làm có ý nghĩa quý báu, mục đích là xua tan sức ỳ của học sinh trước mỗi tiết học và để khơi niềm hứng thú của các em trước khi bước vào một buổi dạy chính thức. Khởi động của tiết học ngữ văn bằng cách nào? chúng tôi đã làm và có thể tổng hợp lại với gợi ý nhỏ sau đây :

– Kể chuyện cho học sinh nghe. Những câu chuyện đó có thể là bạn lấy từ cuộc sống hay tác phẩm trong những trang sách, học sinh nào cũng thích nghe kể chuyện cả, từ đó bạn dẫn dắt vào bài học đảm bảo các em sẽ say sưa học.

– Diễn cho các em một vài minh họa về tác phẩm văn học. Nếu có thể thì cả thầy cả trò đóng vai nhân vật trong các tác phẩm quen thuộc mà các em đã từng học. Quá trình nhập vai sẽ cho các em những cảm nhận mới hơn, đồng thời cảm thấy thú vị hơn và có một tâm thế thoải mái trước khi vào học. Bạn cũng có thể nói chuyện thân mật cùng học sinh, pha trò cười, hay bằng nhiều cách mà làm cho các em bị cuốn hút…

Thứ hai là phải đổi mới phương pháp dạy học, từ bỏ phương pháp truyền thống. Đây là yêu cầu bắt buộc để có tiết học hay, tiết học thú vị khi học ngữ văn.

Hoạt động chào cờ gắn với những câu chuyện lý thú trong văn học được các em sân khấu hóa tại Trường THCS Nguyễn Thị Minh Khai.

Dạy văn là đòi hỏi phải có năng khiếu, năng khiếu đó chính là phương pháp truyền thụ dễ hiểu. Giáo viên chúng ta từ xưa đến nay vẫn còn dạy học theo kiểu truyền thống với sự truyền thụ kiến thức một chiều. Có nghĩa là thầy giáo giảng, học sinh lắng nghe, ghi nhớ và khi giáo viên kiểm tra bài, học sinh chỉ việc nhắc lại y nguyên lời của thầy cô giáo là đạt điểm tối đa. Học sinh chỉ tiếp thu tác phẩm một cách thụ động còn người chủ động chính là giáo viên, họ áp đặt những kinh nghiệm, những hiểu biết, những cách cảm, cách nghĩ của mình tới học sinh buộc học sinh phải nghe theo họ hoàn toàn chứ không hề có những sáng tạo và những suy nghĩ riêng của các em. Nhiều giáo viên chưa chú trọng đến việc tiếp thu, vận dụng kiến thức của học sinh cũng như việc không chỉ ra cho người học con đường tích cực chủ động để thu nhận kiến thức. Điều này cho thấy rằng, đối với những giờ dạy này được giáo viên tiến hành như một giờ diễn thuyết. Đi kèm với phương pháp dạy truyền thống này là giáo viên còn đọc chậm cho học sinh chép từng chữ những gì có sẵn ở giáo án. Giờ học văn chương vì thế chưa gây được sự chú ý và tạo ra hứng thú đối với người học.

Ngay từ bây giờ, bạn phải nên thay đổi tư duy và phương pháp giảng dạy. Hãy bắt đầu từ việc làm đơn giản nhất là tạo được một cảm giác cực kì thoải mái cho học sinh, hãy dẫn dắt học sinh tiếp cận bài giảng một cách tự nhiên, không áp đặt, cùng học sinh hội thoại và học sinh nắm được thông điệp của tác giả muốn gửi gắm qua tác phẩm. Hãy làm cho tiết dạy được thực hiện hết sức linh hoạt, đưa học sinh đi từ khám phá này đến khám phá khác, luôn tạo bất ngờ đối với các em để đưa các em thoát ra khỏi sự nhàm chán bằng tinh thần thoải mái, không áp đặt.

Thứ ba là dạy học văn phải gắn với những vấn đề của cuộc sống thường nhật, dạy học phải khơi gợi ở các em sự đồng cảm trước những vấn đề đã và đang diễn ra trong cuộc sống đầy thăng trầm. Rèn cho các em có bản lĩnh trước những thông tin nhiều chiều của cuộc sống, có chứng kiến, có phát ngôn, phản biện đúng đắn, tránh hùa theo hội chứng đám đông.

Cuối cùng là phải đánh giá học sinh thông qua chuỗi các hoạt động thực hành ngữ văn khi học văn. Đây là việc làm khó, mất thời gian và đòi hỏi thầy cô giáo phải có tâm huyết với nghề mới có những đánh giá đúng người học. Trước đây, giờ ngữ văn được thầy cô đánh giá qua các bài kiểm tra, qua những bài viết, những học sinh được điểm cao đồng nghĩa với việc em hoàn thành tốt môn văn. Đánh giá như vậy cứng nhắc và dẫn đến học sinh chỉ chú trọng vào việc học những gì có trong sách vở để có điểm số tốt. Đổi mới đánh giá năng lực học sinh trong môn ngữ văn là đánh giá khả năng vận dụng ngôn ngữ, kỹ năng khi giải quyết các vấn đề theo yêu cầu của thực tiễn. Đề kiểm tra phải gắn với thực tiễn, không bó buộc trong những từ ngữ và vấn đề nhất định trong sách giáo khoa, mà phải tạo cơ hội cho các em phát huy được khả năng tổng hợp và vận dụng, đó là cái đích mà các em phải hướng tới.

Bước khởi đầu của quá trình đổi mới căn bản và toàn diện bao giờ cũng đầy gian nan và cực kì khó khăn. Nhưng đừng bao giờ dừng lại và đừng ngại đổi mới chính mình. Nếu thầy cô giáo ngại đổi mới, lười thay đổi về phương pháp thì quả thực tiết học nhàm chán và tạo dựng cảnh tượng học sinh chán học là hiện hữu, hiệu quả của công cuộc đổi mới sẽ chưa tới đích và đó là điều không thầy cô và học sinh nào hướng tới. Trước thềm công cuộc đổi mới sách giáo khoa hiện hành, hi vọng những kinh nghiệm mà chúng tôi chia sẻ này tuy cũ những nó sẽ là lời giải đáp nho nhỏ cho câu hỏi không có đáp án cuối cùng và hoàn mỹ nhất đó là Làm thế nào để dạy tốt Ngữ văn trong quá trình thay đổi chương trình hiện hành?

Chúc các đồng nghiệp thành công trong những giờ dạy học văn!

Phạm Minh Tú (Phó HT Trường THCS Nguyễn Thị Minh Khai).