Cứ đến giờ học là trò giơ tay “Em, em” xin phát biểu, chuyên gia giáo dục cảnh báo đây không phải thể hiện kiến thức mà đang tiềm ẩn mối nguy hại cho học sinh

“Trong ý thức học sinh hầu như không có nội dung học tập mà chỉ toàn chuyện làm sao để giáo viên chú ý và thắng trong giờ học”, nhà giáo dục học viết.

Trong nội quy của nhiều trường học ở Việt Nam, yêu cầu trong giờ học, học sinh phải hăng hái phát biểu xây dựng bài. Đây còn là một trong những tiêu chí để đánh giá ý thức học tập và hạnh kiểm của học sinh, phê vào học bạ.

Trong cuốn “Cải cách giáo dục ở Việt Nam: Liệu đã thực hiện được phương châm coi trẻ em là trung tâm”, do Akashi Shoten ấn hành năm 2008, bản tiếng Việt vừa được Nxb Phụ nữ Việt Nam ấn hành tháng 7/2020, ông Tanaka Yoshitaka vô cùng kinh ngạc khi ở Việt Nam học sinh thường ngồi yên rất ngoan ngoãn và lắng nghe giáo viên giảng bài.

Mỗi khi giáo viên đưa ra câu hỏi rất nhiều học sinh trả lời một cách nghiêm túc với cánh tay đặt vuông góc trên mặt bàn. Ông kinh ngạc bởi đã quen với chuyện ở nước Nhật, học sinh có thể ngồi khi phát biểu ý kiến, tranh luận với bạn bè hay giáo viên trong giờ học. Đôi khi học sinh có thể phát biểu mà không cần giơ tay xin phép khi ý tưởng vụt đến.

Trong ba năm ở Việt Nam với vai trò là cố vấn giáo dục, nhà giáo dục học người Nhật Tanaka Yoshitaka đã đi thực tế nhiều trường phổ thông ở Việt Nam, tham dự nhiều giờ học khác nhau, phỏng vấn nhiều giáo viên và những người làm việc trong ngành giáo dục.

Để tạo động lực trong học tập giáo viên thường thiết kế các cuộc cạnh tranh để học sinh thể hiện sự hiểu biết của mình nhưng đôi khi lại bị sai lệch thành thể hiện bản thân. Chính vì vậy học sinh ít khi chú ý vào nội dung của các bạn khác chia sẻ mà chỉ cần chờ mệnh lệnh đúng sai để được gọi tên.

Theo ông, tính cạnh tranh trong lớp học mang đến nhiều tác hại: nảy sinh lòng ghen tỵ, làm hỏng mối quan hệ đồng nghiệp, bạn bè, sự hợp tác và trung thực.

Chúng tôi xin trích đăng một đoạn nhỏ của cuốn sách nói về vấn đề này:

Tác hại của chủ nghĩa cạnh tranh

Ở Việt Nam do đưa vào lĩnh vực giáo dục cơ chế cạnh tranh cho nên ý thức cạnh tranh giữa các học sinh gia tăng, và các em bày tỏ cả mối quan tâm tới điểm số, thứ tự trong lớp đến độ nảy sinh lòng ghen tị. Ngoài ra, giáo viên cũng bị xếp hạng dựa vào điểm số thành “giáo viên giỏi” và “giáo viên có vấn đề”. Tình cảnh này đã nuôi dưỡng trong im lặng ý thức “mọi người đều là địch thủ” ở cả giáo viên và học sinh và làm hỏng mối quan hệ đồng nghiệp, bạn bè vốn có.

Các nghiên cứu trong những năm gần đây chỉ ra rằng cạnh tranh chỉ có tác dụng đối với một bộ phận người có khả năng thắng còn nó hầu như không có tác dụng đối với đại bộ phận còn lại, thậm chí nó còn tạo ra tác động thua cuộc. Một số ít người có năng lực cao, có khả năng thắng nhờ cạnh tranh mà nâng cao ham muốn, nỗ lực tối đa để giành phần thắng trong cuộc cạnh tranh. Và trong thực tế cũng có thể sẽ có kết quả tốt.

Tuy nhiên, đối với đại bộ phận những người có năng lực phổ thông hay dưới mức phổ thông thì ngay từ đầu họ đã hiểu rằng mình không thể thắng nên nảy sinh trạng thái tâm lý cho rằng có cố gắng thì cũng chỉ là vô ích.

Điều mà họ quan tâm nhất không phải là nỗ lực để tạo ra kết quả tốt mà là tính toán xem nên giải thích thế nào để khỏi bị tổn thương lòng tự tôn trước đánh giá tồi tệ của người khác đối với bản thân mình bị phơi bày trong cuộc cạnh tranh. Những học sinh bị điểm kém nói câu cửa miệng “Vì tớ đâu có ôn tí nào đâu…” là để nói rằng “không phải bản thân mình có năng lực kém mà là vì thi thoảng không học cho nên không giành được điểm tốt”.

“Khi học sinh được gọi trả lời thì các học sinh khác lại chú ý đến nét mặt của giáo viên hơn là nội dung câu trả lời”

Ngoài ra, cạnh tranh còn phủ định trong âm thầm tư thế suy ngẫm thật sâu về sự vật-điều quan trọng nhất đối với việc học và dung dưỡng cho thói quen học tập bề nổi, nông cạn. Nó tạo ra lối tư duy sai lầm cho rằng việc nhanh chóng tìm ra câu trả lời cho câu hỏi của giáo viên là học tốt ở học sinh. Giáo viên cũng xách động ý thức cạnh tranh của học sinh bằng việc đưa ra các câu hỏi dễ, đơn giản để thu hút sự chú ý của học sinh.

Vì vậy mà ta thường thấy cảnh trong lớp học ở Việt Nam và nhiều nước đang phát triển khác cảnh học sinh liên tiếp giơ tay kêu to “Em! Em!” ngay khi giáo viên đưa ra câu hỏi và chờ đợi giáo viên gọi mình.

Đáng buồn hơn là khi học sinh được gọi trả lời thì các học sinh khác lại chú ý đến nét mặt của giáo viên hơn là nội dung câu trả lời. Và rồi ngay khi thấy nét mặt giáo viên nói lên “sai rồi” thì lại tiếp tục thu hút sự chú ý của giáo viên bằng việc reo to “Em! Em!” giống như là cơ hội mình được phát biểu đã tới. Trong ý thức học sinh hầu như không có nội dung học tập mà chỉ toàn chuyện làm sao để giáo viên chú ý và thắng trong giờ học.”

Trích: “Cải cách giáo dục ở Việt Nam: Liệu đã thực hiện được phương châm coi trẻ em là trung tâm” – Tanaka Yoshitaka (Dịch giả Nguyễn Quốc Vương).

Theo Pháp luật và bạn đọc.